Studie: motorrijders en automobilisten zien het verkeer op een heel andere manier

De universiteit van Bournemouth heeft in samenwerking met DocBike onderzoek gedaan naar ongevallen met motorrijders en is tot de conclusie gekomen dat automobilisten en motorrijders verschillende dingen waarnemen op de weg. De verschillen in visuele aandacht kunnen zeer uitgesproken zijn, zodat automobilisten en motorrijders soms totaal verschillende dingen zien, ook al rijden ze op dezelfde weg. Een verschil dat niet zelden leidt tot (vermijdbare) botsingen en ongevallen.

De neurologische en cognitieve invloeden die inwerken op motorrijders en automobilisten werden bestudeerd. Volgens de gegevens lijkt het brein grotere objecten, zoals vrachtwagens, te zien als een natuurlijke bedreiging. Kleinere voorwerpen, zoals motorfietsen, fietsen of voetgangers worden als minder bedreigend beschouwd en kunnen daarom sneller over het hoofd worden gezien. Het hangt echter af van de ‘gezichtshoek’, omdat het voorbeeld betrekking heeft op autobestuurders. Motorrijders zien kleinere voorwerpen ook al als een bedreiging.

Visuele aandachtspatronen

Bestuurders van auto’s en motorfietsen hebben verschillende visuele aandachtspatronen, wat te wijten is aan de verschillende gevaren naargelang het type voertuig. De perceptie wordt echter ook beïnvloed door de kennis van de potentiële risico’s en door het niveau van de motorervaring.

Bij de studie waren deelnemers met verschillende niveaus van rijvaardigheid betrokken. Er waren vier hoofddelen:

• Bepaling van rijervaring, opleiding en jaarlijks aantal afgelegde kilometers.
• Vragenlijsten over algemeen risicogedrag en het opzoeken van opwinding.
• Eye-tracking door het bekijken van video’s en foto’s van wegen met een hoog aantal motorbotsingen
• Facultatief semi-gestructureerd interview voor motorrijders

Promovenda en leider van het project, Silvia Shel: ‘De onderzoeksresultaten suggereren dat door de kennis van motorrijders te begrijpen en de risico’s in kaart te brengen, het mogelijk is om opleidingen en materialen die gericht zijn op motorrijders beter te informeren. Het is belangrijk in te zien dat motorrijders geen verdere opleiding over motorrijden nodig hebben, maar baat zouden hebben bij meer vaardigheden in het lezen van de weg en het constateren van andere weggebruikers.’ Dus kan er veel gewonnen worden door motorrijders te leren hoe zij potentiële gevaren beter kunnen herkennen.

Waarom motorrijders over het hoofd kunnen worden gezien

Eigenlijk kun je het niet voorstellen dat je een complete motor inclusief berijder in het verkeer over het hoofd ziet. Maar in de praktijk gebeurt het zeer vaak.

• Het oog heeft een blinde vlek die hele motorfietsen kan opslokken.
• Het kan ook gebeuren als gevolg van ‘saccadic masking’. Dit betekent dat wanneer het oog beweegt, de hersenen de “bewegingsonscherpte” wegfilteren en een hiaat in de waarneming verbergen, zodat deze niet zichtbaar is voor “de waarnemer”. – Kortom, als je om je heen kijkt, zijn er gaten in je waarneming die je niet eens opmerkt.
• De evolutie heeft ons geleerd te letten op potentiële gevaren, en in het wegverkeer zijn dat grote objecten zoals vrachtwagens of bussen. Motoren vallen daardoor buiten beeld, vooral als er een groter voorwerp in de onmiddellijke nabijheid is.
• Problematisch is ook dat de snelheid van motorfietsen door hun geringe afmetingen zeer moeilijk te beoordelen is. Denk bijvoorbeeld ook aan spedelecs die soms uit het niets lijken op te duiken, terwijl ze inwezen al de hele tijd in je gezichtsveld vertoeven.
• Zoals reeds gezegd, is er ook het probleem van het kennisniveau of het leereffect. Maar niet alleen wat betreft de rijvaardigheid van motorrijders, die zoals gezegd beter in staat zijn gevaren te herkennen. Automobilisten verwachten in de zomer ook vaker een overstekende motorrijder dan aan het begin van het seizoen. Andere weggebruikers moeten dus na de winter weer wennen aan motorrijders als andere weggebruikers.

Hoe kun je beter gezien worden?

Het dragen van goed zichtbare vesten of opvallende beschermende kleding kan helpen, maar kan na een tijdje ook zijn effect verliezen – vooral als de kleding niet meer ongewoon is. Zichtbaarheidsvesten zijn bijvoorbeeld standaard op elke bouwplaats.

Het is raadzaam om in bepaalde situaties de aandacht op je te vestigen door de manier waarop je rijdt. Op een kruispunt kan het voldoende zijn om je rijlijn iets diagonaal naar het midden van de weg te veranderen. In het stadsverkeer kunnen licht slingerende lijnen ook verhinderen dat iemand voorrang neemt. Maar rijd slechts korte tijd op deze manier en afhankelijk van de situatie, want rijden in een serpentine-lijn kan een overtreding zijn, zelfs als je niet buiten eigen rijstrook komt.